Tematyka badawcza
Wiodącą specjalizacją naukową rozwijaną w Katedrze Biotechnologii Roślin i Grzybów Leczniczych (wcześniej w Zakładzie Botaniki Farmaceutycznej) od szeregu lat jest biotechnologia roślin z elementami fitochemii. W ramach badań z tego zakresu prowadzone są kultury in vitro roślin leczniczych i/lub kosmetycznych. Większość prac dotyczy endogennej oraz stymulowanej egzogennymi prekursorami i/lub elicitorami (czynniki stresowe) akumulacji bioaktywnych metabolitów w kulturach in vitro. Badanymi grupami bioaktywnych związków są: kwasy fenolowe, lignany cytryńca, flawonoidy, w tym specyficzne dla rodzaju Scutellaria związki, glikozydy fenylopropanoidowe (m. in. werbaskozyd), prekursory garbników – pochodne katechiny oraz związki zawierające siarkę. Prowadzone są też badania z zakresu biotransformacji prekursorów w ważne terapeutycznie produkty z udziałem enzymów roślinnych komórek z kultur in vitro. Większość badań dotyczy biotransformacji prostych związków fenolowych – hydrochinonu i kwasu 4-hydroksybenzoesowego w arbutynę (β-D-glukozyd hydrochinonu) Całość badań zmierza do zaproponowania kultur in vitro jako cennego źródła pozyskiwania biologicznie aktywnych związków.
W celu oceny potencjału biosyntetycznego komórek z kultur in vitro prowadzone są prace o charakterze fitochemicznym, dotyczące analizy bioaktywnych związków w organach roślin rosnących in vivo.
Kolejną ważną specjalizacją naukową rozwijaną w Katedrze Biotechnologii Roślin i Grzybów Leczniczych od szeregu lat jest mykochemia oraz biotechnologia grzybów wyższych. W ramach wymienionych specjalizacji naukowych prowadzone są badania dotyczące zawartości aktywnie biologicznych związków w owocnikach grzybów wyższych (Basidiomycota) jak i w ich kulturach in vitro (tzw. kultury mycelialne). Badanymi grupami związków są: niehalucynogenne związki indolowe, kwasy fenolowe, sterole, kwasy tłuszczowe i polisacharydy. Celem badań mykochemicznych jest naukowe udowodnienie wartości leczniczych i dietetycznych grzybów wyższych, natomiast celem badań z zakresu biotechnologii grzybów jest zaproponowanie kultur mycelialnych jako bogatego, alternatywnego źródła pozyskiwania bioaktywnych metabolitów. Nową, interesującą problematyką naukową są badania dotyczące akumulacji i uwalniania biopierwiastków z owocników i kultur in vitro grzybów jadalnych.
Kolejnym kierunkiem badań jest ocena preparatów z grupy suplementów diety zawierających wybrane gatunki alg pod względem ich składu chemicznego i stopnia uwalniania substancji biologicznie aktywnych do sztucznych soków trawiennych.
Wszystkie wymienione badania z zakresu biotechnologii roślin, fitochemii, mykochemii i biotechnologii grzybów prowadzone są we współpracy z ośrodkami naukowymi krajowymi i zagranicznymi.
Stosowane metody
PUBLIKACJE
Spis publikacji oryginalnych pracowników Katedry Biotechnologii Roślin i Grzybów Leczniczych za rok 2023
1. Szewczyk A., Paździora W., Ekiert H.: The influence of exogenous phenylalanine on the accumulation of secondary metabolites in agitated shoot cultures of Ruta graveolens L. Molecules, 28(2), 727, 2023.
2. Sułkowska-Ziaja K., Galanty A., Szewczyk A., Paśko P., Kała K., Apola A., Podolak I., Muszyńska B.: Effect of methyl jasmonate elicitation on triterpene production and evaluation of cytotoxic activity of mycelial culture extracts of Ganoderma applanatum (Pers.) Pat. Plants, 12(2), 294, 2023.
3. Simlat M., Ptak A., Jaglarz A., Szewczyk A., Dziurka M., Gurgul A.: Seeds of Stevia rebaudiana Bertoni as a source of plant growth-promoting endophytic bacteria with the potential to synthesize rebaudioside A. International Journal of Molecular Sciences, 24(3), 2174, 2023.
4. Simlat M., Ptak A., Wójtowicz T., Szewczyk A.: The content of phenolic compounds in Stevia rebaudiana (Bertoni) plants derived from melatonin and NaCl treated seeds. Plants, 12(4), 780, 2023.
5. Szewczyk A., Grabowski M., Zych D.: Ruta chalepensis L. in vitro cultures as a source of bioactive furanocoumarins and furoquinoline alkaloids. Life, 13(2), 457, 2023.
6. Michalak M., Zagórska-Dziok M., Klimek-Szczykutowicz M., Szopa A.: Phenolic profile and comparison of the antioxidant, anti-ageing, anti-inflammatory, and protective activities of Borago officinalis extracts on skin cells. Molecules, 28(2), 868, 2023.
7. Kwiecień I., Miceli N., Kędzia E., Cavo E., Taviano M. F., Beerhues L., Ekiert H.: Different types of Hypericum perforatum cvs. (Elixir, Helos, Topas) in vitro cultures: a rich source of bioactive metabolites and biological activities of biomass extracts. Molecules, 28(5), 2376, 2023.
8. Kwiecień I., Łukaszyk A., Miceli N., Taviano M. F., Davi F., Kędzia E., Ekiert H.: In vitro cultures of Scutellaria brevibracteata subsp. subvelutina as a source of bioactive phenolic metabolites. Molecules, 28(4), 1785, 2023.
9. Motyka S., Kusznierewicz B., Ekiert H., Korona-Głowniak I., Szopa A.: Comparative analysis of metabolic variations, antioxidant profiles and antimicrobial activity of Salvia hispanica (Chia) seed, sprout, leaf, flower, root and herb extracts. Molecules, 28(6), 2728, 2023.
10. Makowski W., Królicka A., Tokarz B., Szopa A., Ekiert H., Tokarz K. M.: Temporary immersion bioreactors as a useful tool for obtaining high productivity of phenolic compounds with strong antioxidant properties from Pontechium maculatum. Plant Cell, Tissue and Organ Culture, 153(3), 525-537, 2023.
11. Miceli N., Kwiecień I., Nicosia N., Speranza J., Ragusa S., Cavo E., Davi F., Taviano M. F., Ekiert H.: Improvement in the biosynthesis of antioxidant-active metabolites in in vitro cultures of Isatis tinctoria (Brassicaceae) by biotechnological methods/elicitation and precursor feeding. Antioxidants, 12(5), 1111, 2023.
12. Czech K., Gaweł-Bęben K., Szopa A., Kukula-Koch W., Jakschitz T., Bonn G., Hussain S., Kubica P., Ekiert H., Głowniak K.: Phytochemical profiling, antioxidant and tyrosinase regulatory activities of extracts from herb, leaf and in vitro culture of Achillea millefolium (Yarrow). Molecules, 28(12), 4791, 2023.
13. Budzianowska A., Derda M., Budzianowski J., Szopa A., Kikowska M.: Comparative study of Plantago media extracts in the treatment of Acanthamoeba sp. Trophozoites. Applied Sciences, 13(12), 7075, 2023.
14. Sułkowska-Ziaja K., Robak J., Szczepkowski A., Gunia-Krzyżak A., Popiół J., Piotrowska J., Rospond B., Szewczyk A., Kała K., Muszyńska B.: Comparison of bioactive secondary metabolites and cytotoxicity of extracts from Inonotus obliquus isolates from different host species. Molecules, 28(13), 4907, 2023.
15. Pałka P., Muszyńska B., Szewczyk A., Pawłowska B.: Elicitation and enhancement of phenolics synthesis with zinc oxide nanoparticles and LED light in Lilium candidum L. cultures in vitro. Agronomy, 13(6), 1437, 2023.
16. Fijałkowska A., Rychlik M., Krakowska A., Muszyńska B.: Effects of dietary supplementation with in vitro-cultivated arboreal medicinal mushrooms on long-term memory and anxiety-like behavior of male mice. International Journal of Medicinal Mushrooms, 25(5), 49-60, 2023.
17. Nunes R., Carvalho I. S., Paśko P., Tyszka-Czochara M., Szewczyk A., Szlósarczyk M., Podolak I., Galanty A.: In vitro biological activity screening of Arbutus unedo leaves in light of their traditional use. Journal of Herbs, Spices and Medicinal Plants, 2023.
18. Szewczyk A., Marino A., Taviano M. F., Cambria L., Davi F., Trepa M., Grabowski M., Miceli N.: Studies on the accumulation of secondary metabolites and evaluation of biological activity of in vitro cultures of Ruta montana L. in temporary immersion bioreactors. International Journal of Molecular Sciences, 24(8), 7045, 2023.
19. Czarnek K., Tatarczak-Michalewska M., Dreher P., Rajput V. D., Wójcik G., Gierut-Kot A., Szopa A., Blicharska E.: UV-C seed surface sterilization and Fe, Zn, Mg, Cr biofortification of wheat sprouts as an effective strategy of bioelement supplementation. International Journal of Molecular Sciences, 24(12), 10367, 2023.
20. Ptak A., Szewczyk A., Simlat M., Błażejczak A., Warchoł M.: Meta-Topolin-induced mass shoot multiplication and biosynthesis of valuable secondary metabolites in Stevia rebaudiana Bertoni bioreactor culture. Scientific reports, 13(1), 15520, 2023.
21. Sobstyl E., Szopa A., Olszowy-Tomczyk M., Gnat S., Jafernik K., Choma I. M.: Chromatographic and biological screening of chosen species of Schisandraceae family: Schisandra chinensis, S. rubriflora, S. sphenanthera, S. henryi and Kadsura japonica. Chemistery & Biodiversity, 20, e202300741, 2023.
Spis publikacji oryginalnych pracowników Katedry Biotechnologii Roślin i Grzybów Leczniczych za rok 2022
1. Klimek-Szczykutowicz M., Dziurka M., Blazević I., Dulović A., Apola A., Ekiert H., Szopa A.: Impacts of elicitors on metabolite production and on antioxidant potential and tyrosinase inhibition in watercress microshoot cultures. Applied Microbiology and Biotechnology, 106(2), 619-633, 2022.
2. Sułkowska-Ziaja K., Zengin G., Gunia-Krzyżak A., Popiół J., Szewczyk A., Jaszek M., Rogalski J., Muszyńska B.: Bioactivity and mycochemical profile of extracts from mycelial cultures of Ganoderma Molecules, 27(1), 275, 2022.
3. Kikowska M., Chanaj-Kaczmarek J., Derda M., Budzianowska A., Thiem B., Ekiert H., Szopa A.: The evaluation of phenolic acids and flavonoids content and antiprotozoal activity of Eryngium species biomass produced by biotechnological methods. Molecules, 27(2), 363, 2022.
4. Kwiecień I., Miceli N., D’Arrigo M., Marino A., Ekiert H.: Antioxidant potential and enhancement of bioactive metabolite production in in vitro cultures of Scutellaria lateriflora by biotechnological methods. Molecules, 27(3), 1140, 2022.
5. Kubica P., Kokotkiewicz A., Malinowska M. A., Synowiec A., Gniewosz M., Hussain S., Yaqoob M., Bonn G. K., Jakschitz T., Mahmoud E. A., Zin El-Abedin T. K., Elansary H. O., Luczkiewicz M., Ekiert H., Szopa A.: Phenylpropanoid glycoside and phenolic acid profiles and biological activities of biomass extracts from different types of Verbena officinalis microshoot cultures and soil-grown plant. Antioxidants, 11(2), 409, 2022.
6. Włodarczyk A., Krakowska A., Lazur J., Sułkowska-Ziaja K., Muszyńska B.: Differences in health-promoting properties in civilisation diseases of Agaricus bisporus fruiting bodies harvested from three flushes. Folia Horticulturae, 34(1), 17-25, 2022.
7. Rząsa-Duran E., Kryczyk-Poprawa A., Drabicki D., Podkowa A., Sułkowska-Ziaja K., Szewczyk A., Kała K., Opoka W., Zięba P., Fidurski M., Muszyńska B.: Yerba Mate as a source of elements and bioactive compounds with antioxidant activity. Antioxidants, 11(2), 371, 2022.
8. Sobstyl E., Szopa A., Dziurka M., Ekiert H., Nikolaichuk H., Choma I. M.: Schisandra rubriflora fruit and leaves as promising new materials of high biological potential: lignan profiling and effect-directed analysis. Molecules, 27(7), 2116, 2022.
9. Nicosia N., Kwiecień I., Mazurek J., Mika K., Bednarski M., Miceli N., Ragusa S., Ekiert H., Maes M., Kotańska M.: Hydroalcoholic leaf extract of Isatis tinctoria via antioxidative and anti-inflammatory effects reduces stress-induced behavioral and cellular disorders in mice. Oxidative Medicine and Cellular Longevity, 3567879, 2022.
10. Szopa A., Dziurka M., Kubica P., Jafernik K., Siomak O., Ekiert H.: Stimulation of lignan production in Schisandra rubriflora in vitro cultures by elicitation. Molecules, 27(19), 6681, 2022.
11. Pochwat B., Misztak P., Masternak J., Bączyńska E., Bijata K., Roszkowska M., Bijata M., Włodarczyk J., Szafarz M., Wyska E., Muszyńska B., Krakowska A., Opoka W., Nowak G., Szewczyk B.: Combined hyperforin and lanicemine treatment instead of ketamine or imipramine restores behavioral deficits induced by chronic restraint stress and dietary zinc restriction in mice. Frontiers in Pharmacology, 13, 933364, 2022.
12. Jędrejko K., Kała K., Sułkowska-Ziaja K., Krakowska A., Zięba P., Marzec K., Szewczyk A., Sękara A., Pytko-Polończyk J., Muszyńska B.: Cordyceps militaris – fruiting bodies, mycelium and supplements: valuable component of daily diet. Antioxidants, 11(10), 1861, 2022.
13. Szacawa E., Dudek K., Wasiak M., Bednarek D., Bederska-Łojewska D., Muszyńska B., Pieszka M.: Effect of supplementation with the combination of se-enriched Lentinula edodes mycelium, exogenous enzymes, acidifiers, sodium butyrate and silicon dioxide nanoparticle feed additives on selected parameters in calves. Molecules, 27(16), 5163, 2022.
14. Bederska-Łojewska D., Muszyńska B., Orczewska-Dudek S., Kamyczek M., Kmiecik E., Lazur J., Pieszka M.: Effect of two feed additives – one multicomponent based on nanosilica and the second containing mycelium of Lentinula edodes fortified with selenium – on production parameters and histological analysis of calves duodenum and abdominal rumen. Animals, 12(10), 1246, 2022.
15. Krakowska A., Kała K., Rospond B., Szewczyk A., Opoka W., Muszyńska B.: Extraction of selected prohealth substances from Curcuma longa and Zingiber officinale in artificial digestive juices. Journal of the Sciences of Food and Agriculture, 102(6), 2371-2386, 2022.
16. Podkowa A., Gawliński D., Gawlińska K., Muszyńska B., Opoka W.: Impact of dams’ diet on the levels of magnesium and zinc in the incisors of offspring rats. Acta Poloniae Pharmaceutica, 79(1), 97-104, 2022.
17. Szewczyk A., Marino A., Molinari J., Ekiert H., Miceli N.: Phytochemical characterization and antioxidant and antimicrobial properties of agitated cultures of three rue species: Ruta chalepensis, Ruta corsica and Ruta graveolens. Antioxidants, 11(3), 592, 2022.
18. Klimek-Szczykutowicz M., Prokopiuk B., Dziurka K., Pawłowska B., Ekiert H., Szopa A.: The influence of different wavelengths of LED light on the production of glucosinolates and phenolic compounds and the antioxidant potential in in vitro cultures of Nasturtium officinale (watercress). Plant Cell, Tissue and Organ Culture, 149, 113-122, 2022.
19. Rospond B., Krakowska A., Krośniak M., Muszyńska B., Opoka W.: The influence of high-fat and high-sucrose feeding regimes on organ weight, body weight and serum concentration of bioelements in rats. Journal of Trace Elements in Medicine and Biology, 73, 127020, 2022.
20. Rafało-Ulińska A., Pochwat B., Misztak P., Bugno R., Kryczyk-Poprawa A., Opoka W., Muszyńska B., Poleszak E., Nowak G., Szewczyk B.: Zinc deficiency blunts the effectiveness of antidepressants in the olfactory bulbectomy model of depression in rats. Nutrients, 14(13), 2746, 2022.
21. Borczak B., Sikora M., Kapusta-Duch J., Fołta M., Szewczyk A., Zięć G., Doskocil I., Leszczyńska T.: Antioxidative properties and acrylamide content of functional wheat-flour cookies enriched with wild-grown fruits. Molecules, 27(17), 5531, 2022.
22. Kała K., Pająk W., Sułkowska-Ziaja K., Krakowska A., Lazur J., Fidurski M., Marzec K., Zięba P., Fijałkowska A., Szewczyk A., Muszyńska B.: Hypsizygus marmoreus as a source of indole compounds and other bioactive substances with health-promoting activities. Molecules, 27(24), 8917, 2022.
Współpraca
-Zakład Fitochemii Instytutu Farmakologii PAN w Krakowie
-Zakład Toksykologii Klinicznej i Przemysłowej Kliniki Toksykologii UM-CM
-Zakład Farmakognozji Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
-Pracownia Badania Związków Biologicznie Czynnych, Katedra Biotechnologii, Międzyuczelniany Wydział Biotechnologii Uniwersytetu Gdańskiego i Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
-Katedra Biologii i Biotechnologii Farmaceutycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
-Katedra i Zakład Kosmetologii Praktycznej i Profilaktyki Chorób Skóry, Pracownia Biologii Farmaceutycznej i Biotechnologii Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
-Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu
-Katedra Kosmetologii, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie
-Instytut Fizjologii Roślin PAN w Krakowie
-Zakład Roślin Ozdobnych Uniwersytetu Rolniczego im. H. Kołłątaja w Krakowie
-Instytut Botaniki im. Władysława Szafera PAN w Krakowie
-Katedra i Zakład Chemii i Technologii Organicznej, Wydział Inżynierii i Technologii Chemicznej, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie
-Zakład Fizjologii i Biochemii Roślin Wydziału Biotechnologii UJ
-Zakład Alergologii Klinicznej i Środowiskowej UJ-CM
-Współpraca z Jednostkami Wydziału Farmaceutycznego UJ-CM (Zakład Bromatologii, Katedra Chemii Nieorganicznej i Analitycznej, Zakład Biochemii Farmaceutycznej) oraz z Jednostkami Wydziału Lekarskiego UJ-CM (Zakład Biochemii Lekarskiej, Zakład Wirusologii)
– Institut für Biowissenschaften, Julius-Maximilians-Universität Würzburg
– Institut für Pharmazeutische Biologie, Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität Bonn
– Institut für Pharmazeutische Biologie, Philipps-Universität Marburg/Lahn
– Institut für Pharmazeutische Biologie, Technische Universität Braunschweig
– Lehrstuhl Technische Biochemie, FK Bio- und Chemieingenieurwesen, Technische Universität Dortmund
– Austrian Drug Screening Institute (ADSI) and Centrum für Chemie und Biomedizin (CCB), Innsbruck, Austria
– Department of Chemical, Biological, Pharmaceutical and Environmental Sciences, University of Messina
– Biomolécules et Biotechnologies Végétales UFR Sciences et Techniques Parc de Grandmont, Université François Rabelais de Tours
– Department of Organic Chemistry, Faculty of Chemistry and Technology, University of Split
– School of Pharmacy at Kazakh National Medical University
Słowa kluczowe
biotechnologia roślin • biotechnologia grzybów wyższych • metabolity wtórne • analiza fitochemiczna • analiza mykochemiczna